Zorgzame gemeente
Biedt de participatiesamenleving kerken de kans een bijdrage te leveren aan de zorg voor ouderen? Wat zouden zij dan kunnen doen - en wat niet? Drs. Hans de Waal geeft achtergronden en aanbevelingen in de zoektocht naar een zorgzame kerk.
Sinds de koning in zijn voorlaatste troonrede stelde dat ‘de verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving’, is dat woord in rap tempo ingeburgerd. In de komende jaren, te beginnen in 2015 met de invoering van de Participatiewet en de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), zullen we na het woord ook vertrouwd raken met de praktijk.
Belangrijk in de participatiegedachte is dat bestaande netwerken van burgers met een zorgvraag meer dan voorheen worden ingeschakeld. Het is vooral in dat kader dat we de interesse voor de bijdrage van kerken en diaconieën aan de participatiesamenleving moeten verstaan. Kerken worden niet zozeer geacht zorgaanbieder te worden, maar wel wordt de (bestaande) zorgfunctie van kerken nadrukkelijk onderkend en ingeschakeld.
Een kerkelijke gemeente bestaat immers – van de buitenkant gezien – uit een netwerk van mensen die onderling op elkaar betrokken zijn. Die betrokkenheid uit zich in pastorale en onderlinge bezoeken, in de ontmoeting in en na kerkdiensten en kerkelijke activiteiten door de week, en ook in praktische hand- en spandiensten.
Op deze zorgfunctie zal meer dan voorheen een beroep worden gedaan wanneer iemand die onderdeel uitmaakt van een kerkelijk netwerk zich met een zorgvraag wendt tot het lokale WMO-loket.
Tegelijkertijd omvat de bezinning op ‘kerk-zijn in een participatiesamenleving’ meer dan alleen het erkennen en benutten van het bestaande onderlinge netwerk. De verandering in de organisatie van zorg en welzijn bepaalt kerken en diaconieën bij de vraag welke rol zij kunnen en willen spelen in de samenleving. Waaruit bestaat, in onze huidige context, de diaconale roeping van kerk en gemeenten?
Het is goed dat die vraag weer op de agenda staat, maar daarmee is het antwoord nog niet gegeven. Volgens sommigen biedt de participatiesamenleving de kerken de uitgelezen kans om zorgzaam aanwezig te zijn. Daarmee wordt iets herwonnen van de maatschappelijke relevantie die de kerken in de twintigste eeuw aan de verzorgingsstaat zouden zijn kwijtgeraakt. ‘De kerk staat klaar!’, aldus de sprekende titel van een symposium dat onlangs in Veenendaal over dit thema werd georganiseerd.