Wilhelmus Schortinghuis

We zeggen tegen elkaar: ‘Je moet positief zijn.’ We proberen – ook in de kerk – het goede te benadrukken, schrijft ds. C.H. Bijl. We sporen iemand aan door te zeggen: ‘Je kunt het. Je weet het. Je wilt het toch?’

In Het innige christendom van de achttiende-eeuwse predikant W. Schortinghuis horen we een ander geluid. Dat boek is bekend geworden vanwege de ‘vijf nieten’. In dat boek horen we niemand die zegt: ‘Je kunt het en je deugt wel.’ Zeker niet. In Het innige christendom staat: ‘Ik wil niet, ik kan niet, ik weet niet, ik heb niet en ik deug niet.’ Dat zijn de vijf nieten. Vijfmaal staat er iets wat we niet hebben. Daar kwam en komt kritiek op. Toch is het goed om te kijken wat deze vijf nieten vandaag te zeggen hebben.

In al zijn pennenvruchten komt de noodzaak van de bevinding van het geloof sterk naar voren. Geloof is niet alleen dat we weten wat er in de Bijbel staat. Het gaat erom dat de Heilige Geest ons licht geeft, zodat we God op de goede manier leren kennen.

Wat ook opvalt in de boeken van Schortinghuis is de grote afstand tussen God als Schepper en de mens als schepsel. God is heel hoog, Hij is allervolmaakst. De mens is heel laag. Dat is een worm en een stofje.

Schortinghuis gebruikt veel woorden met een bepaalde gevoelswaarde: De mens ziet zich als een ‘arme worm’. Als iets van Gods genade gezien wordt, is dat een ‘zoete gestalte’. De ootmoed is een ‘weergaloos sieraad’. Van de Heere wordt gesproken als van de ‘alleswaardige heerlijkheid van de allerhoogste majesteit’.

Normaal gesproken hebben we niet door dat we niet kunnen en niet willen. Pas als God met Zijn Geest in ons leven werkt, komen we erachter dat we niet kunnen en niet willen en niet deugen en niet hebben en niet weten. Dit zijn de ‘vijf nieten’ die God ons laat zien.

Schortinghuis vertelt niet hoe hij aan de ‘vijf nieten’ komt. Op een later moment zegt hij deze woorden van een collega gehoord te hebben. Andere schrijvers zoals Tauler en Lampe maken soortgelijke opmerkingen. De middeleeuwse mysticus Tauler zegt: ‘Prent in uw gemoed dat gij uit uzelf niets zijt, niets hebt en niets kunt doen.’

Lees het volledige artikel in De Waarheidsvriend van 22 mei 2015.