Tiktokbekeringen. Het is een van de onvoorziene gevolgen van de coronaperiode. Op social media, waar jongvolwassenen zich bij gebrek aan ander tijdverdrijf massaal op stortten, ging menig influencer met zingeving aan de slag. En zo kwamen jongeren tot geloof. Maar hoe houdbaar zijn deze bekeringen? En welke taak heeft de kerk ten opzichte van deze nieuwe gelovigen?
Social media zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Ouderen begeven zich op Facebook of Instagram, jongeren kiezen voor Tiktok en Snapchat. Via deze media komen niet-gelovigen ook in aanraking met het geloof. Meestal door een influencer – iemand met een grote groep online volgers, die invloed heeft op hun leven en koopgedrag – die iets deelt over zijn of haar geloof. Zo vertelt een jonge vrouw tijdens het aanbrengen van make-up en het stylen van haar haren bijvoorbeeld over wat ze in de Bijbel heeft gelezen. De nieuwsgierigheid van volgers is gewekt, en algoritmes zorgen ervoor dat hun aandacht vastgehouden wordt. Hierdoor krijgen ze nog meer berichten over het geloof onder ogen.
Zeepkist of Tiktok
De ontwikkelingen op social media halen de werkelijkheid van internetevangelisatie in, zo lijkt het. Niet langer is een zendingsorganisatie leidend in het verspreiden van het Evangelie op internet. Tegenwoordig zijn het invloedrijke jongeren (influencers) die via social media hun stem laten horen.
Nu is elke bekering – of ze nu het antwoord is op een prediker op een zeepkist op de markt of een reactie op een influencer op Tiktok – er eentje waar je blij over mag zijn. Want: “Zo zeg Ik u, is er blijdschap vóór de engelen van God over één zondaar die zich bekeert” (Luk. 15:10). Maar hoe krijgt het geloof van de bekeerling vorm? Wanneer verandert melk in vast voedsel? Welk Godsbeeld ontwikkel je op basis van een paar posts op social media?
‘Help, er klopt een bekeerling aan!’
Werk aan de winkel voor de kerk. Niet voor niets wijdt de IZB er komend weekend een toerustingsdag aan onder de veelzeggende titel ‘Help, er klopt een bekeerling aan!’ Want hoe kan de kerk nieuwkomers opvangen? En welke verlegenheid moet je als gemeente onder ogen zien bij het verwelkomen van nieuwelingen, vaak twintigers met veel interesse voor het christelijk geloof?
In oktober presenteerde Mette van Hell – inmiddels Kwartiermaker Twintigers bij de IZB – haar afstudeeronderzoek naar de aantrekkingskracht van de Orthodoxe Kerk op jongvolwassenen. Ze stelde de vraag welke redenen Nederlandse jongvolwassenen hebben om toe te treden tot de Orthodoxe Kerk – inderdaad, die van het Oosten – en welke lessen protestantse kerken hieruit kunnen trekken.
‘Die weet hoe het zit’
Dat influencers bij deze bekeringen een grote rol spelen, wordt uit haar onderzoek al snel duidelijk. Zo reageert een van de respondenten uit haar onderzoek: “Ik zag een filmpje waarin Jonathan Pageau uitleg gaf over de Bijbel. Dat was voor het eerst dat ik begreep waar die verhalen over gingen. Dat ik het zag als een legitiem verhaal. […] Want ik dacht, die Jordan Peterson weet hoe het zit, en die had hem uitgenodigd, dus dat zal niet zomaar zijn.”
Je hoeft de namen van Pageau (een youtuber) en Peterson (een cultuurcriticus) niet te kennen om te begrijpen dat bij de bekering van deze respondent personen tegen wie hij opkijkt een belangrijke rol spelen. En zoals gezegd: algoritmes doen de rest, geeft ook Van Hell desgevraagd aan: “De mechanismen van algoritmes werken op engagement – betrokkenheid in het algemeen, die dus niet per se komt van de gebruiker. Zo krijg ik heel vaak berichten aangeboden van influencers die tradwives zijn – jonge vrouwen die niet werken en bewust kiezen voor een traditionele rol in het huishouden. Terwijl ik helemaal niet zo’n vrouw ben. Maar hoe populairder het bericht, hoe hoger dit in de tijdlijnen verschijnt.
Voor Jordan Peterson geldt dat hij zich ‘nog’ geen christen noemt, maar zijn waardering voor de Bijbel wel online kenbaar maakt. Hij stelt dat mensen verhalen nodig hebben om mee te leven. Voor Peterson is de Bijbel en het christelijk geloof zo’n ‘goed verhaal’. Via hem komen mensen tot geloof, hij is een ambassadeur voor christelijke tradities waar veel jongeren bij aanhaken.”
Je komt uit de protestants-evangelische traditie, maar deed onderzoek naar bekeringen naar de oosterse orthodoxie. Waarom?
“De Orthodoxe Kerk is in Nederland als migrantenkerk aanwezig en daardoor heel interessant om van te leren. Ze verschilt enorm van onze protestantse traditie, met name op het punt van zintuiglijke beleving van het geloof. Ikzelf merk als twintiger dat ik verlangen in me heb naar meer houvast. Waar mijn ouders in de evangelische kring juist losbraken van vaste vormen, heb ik de behoefte om het Onze Vader te bidden. Mijn generatie, generatie Z, wordt vaak aangesproken op zelfredzaamheid en zelfstandigheid. Veel jongeren hebben daarom juist behoefte aan geworteldheid, of aan iets als de Orthodoxe Kerk die zegt: ‘Doe dit en je zit goed.'”
Tegelijk zijn wij in protestantse kerken vaak aan het zoeken naar manieren om jongeren vast te houden, en dat zijn meestal niet verstilling of vaste vormen van liturgie.
“Inderdaad, jongeren binnen de kerk zoeken juist naar vrijere vormen en vinden de punten waar bekeerlingen op aanhaken vaak sleets. Het is zaak om daar in de kerk het gesprek over te voeren.”
Op basis van je onderzoek kom je tot de conclusie dat de rol van de voorganger een belangrijke is.
“De voorganger heeft status. Als je door hem wordt aangesproken, voel je je extra welkom. Mijn respondenten kregen van orthodoxe priesters heel concreet pastoraal advies. Zoals: ‘Ik denk dat je vergeving moet vragen aan je familie of vrienden over dit of over dat…’ Wij zouden dat in onze minder hiërarchische protestantse cultuur al snel als betuttelend of als het opleggen van een mening kunnen ervaren, maar deze groep staat heel erg open voor pastorale adviezen.”
‘Niet voor niets zeggen influencers vaak: ‘Ik moet even real met jullie zijn…’’
Adviseer je voorgangers om op social media aanwezig te zijn?
“Daar ben ik terughoudend in, als het gaat om het aantrekken van volgers. Influencer-zijn is een baan. Je kunt het niet half doen; posts moeten er goed uitzien en je moet vrij consistent berichten plaatsen. Ik zou kerken liever adviseren om jongvolwassenen toe te rusten tot het online delen van het geloof. En om deze groep gemeenteleden serieus te nemen als digitale zendelingen.”
"*" geeft vereiste velden aan