blog

Haagse hofvijver decor voor derde opvoering

The Passion

Voor de derde keer werd op donderdag voor Pasen The Passion in ons land opgevoerd, nu rond de hofvijver in Den Haag. Miljoenen Nederlanders namen kennis van deze eigentijdse vertelling van de laatste uren van Jezus' leven. Kijken we er dankbaar op terug?

Tussen de kerkdiensten op Pasen las ik Barabbas, de roman van de Zweedse schrijver Pär Lagerkvist, die in 1951 de Nobelprijs voor de literatuur kreeg. De man die met Jezus op dubbeltal stond, mag dan vrijgelaten zijn, in zijn verdere leven blijft hij gevangene van de Gekruisigde en diens boodschap, zonder dat hij tot overgave aan het evangelie komt. Het aangrijpende verhaal over het leven van Barabbas raakt je en maakt dat je als lezer de vraag naar de betekenis van Christus’ offer voor jou niet kunt negeren.

Zo sterk is de zeggingskracht van de beschrijving van Barabbas’ leven, ondanks dat Lagerkvist geen christen was. Als jongen zegde hij het geloof vaarwel. Niettemin, in de periode dat hij Barabbas schreef, zoekt hij wel naar wat niet zichtbaar is. ‘Achter alle heilige afval moet het heilige zelf zijn, ondanks alles.’

Bijbelse roman

Het kan blijkbaar, door het lezen van een bijbelse roman de boodschap van het evangelie zodanig ervaren dat het je confronteert met Wie Christus is. Tegelijk weten we dat er vanouds christenen in Nederland waren die aarzelingen hebben bij het genre van de bijbelse roman. Mag de inhoud van het Woord van God gebruikt worden voor een roman waaraan ook fictieve elementen toegevoegd zijn? Sowieso moet duidelijk blijven dat we een roman in handen hebben. Hier geldt in elk geval het woord uit Romeinen 14: ‘Laat ieder in zijn eigen geest ten volle overtuigd zijn.’ Niet over alle dingen van het christelijke leven hoeven we immers gelijk te denken.

Buiten de eredienst is het evangelie de eeuwen door op verschillende wijzen verbeeld. In de Middeleeuwen kenden we de mirakelspelen, die het ongeletterde volk confronteerden met het leven van een heilige en waarin Maria nogal eens een hoofdrol vervulde.

Protestantse Kerk

Zetten we The Passion in de rij van deze mirakelspelen en vergelijken we deze eigentijdse opvoering van Jezus’ laatste levenstijd met een bijbelse roman? Het zijn vragen die velen zich na de uitvoering in Den Haag stellen. Het zijn vragen die open en eerlijk gesteld mogen worden. Sowieso omdat de Protestantse Kerk als partner bij dit evenement betrokken is, weliswaar meer met haar loyaliteit dan met een grote financiële bijdrage.

Het gesprek over deze vraag – en zelfs het krítische gesprek – kan ook voortkomen uit loyaliteit. Iedere christen die van binnen de drive ervaart om het evangelie te delen met zoveel mensen in ons land die de betekenis van Pasen niet kennen, weet dat de boodschap van God niet gemakkelijk over te brengen is. Hij of zij zal voortdurend zoeken naar de juiste middelen van communicatie, zal soms zelf ervaren over de eigen schaduw te moeten springen in de keuze de taal van de hedendaagse cultuur te hanteren. ‘Ik ben voor de zwakken geworden als een zwakke, om de zwakken te winnen’, zegt Paulus (1 Kor.9).

Ruimte

Verlegenheid in dit opzicht, wie zal die niet kennen? Het is die verlegenheid die nooit mag leiden tot niets doen, die samenbindt in onze missionaire roeping, die ook ruimte aan elkaar biedt. Maar dit alles neemt tegelijk niet weg dat er grenzen zijn aan wat kan in onze poging onze naaste voor Christus te winnen.

In 2011 bracht onderzoek aan het licht dat mensen tussen de 26 en 34 jaar Pasen eerder met de paashaas dan met Jezus associëren. Tegen die achtergrond is de deelname van de Protestantse Kerk aan The Passion begrijpelijk. Ons land weet massaal met de heilsfeiten geen raad en kent de naam van Jezus daardoor vooral als een stopwoord. In ons land is geen enkel besef van de reden dat de laatste vrijdag voor Pasen als een goede vrijdag benoemd wordt. Dat klaagt christenen aan én spoort hen aan bij elke gelegenheid die God geeft het leven met Hem ter sprake te brengen.

Nazorg

Blijft staan of we dankbaar terugkijken op The Passion, op deze wijze van doorgeven van het paasverhaal. Ik maak dan onderscheid tussen de musical zelf en de gesprekken die later ontstaan, de mogelijkheden tot nazorg voor de kerken. Dat laatste is namelijk van belang. Waar 2,3 miljoen Nederlanders op deze wijze met Jezus en Zijn dood geconfronteerd zijn, ontstaan er op de werkplek, in de trein, in de sportkantine of waar dan ook gesprekken over het doel van ons leven. Maar wezenlijk is dan wel dat benadrukt wordt dat The Passion een eigentijdse vertolking van Jezus’ levenseinde is, níet Zijn levensgeschiedenis zelf.

In The Passion zingen artiesten Nederlandse popliedjes, die een algemene strekking hebben. Zo zong René van Kooten, de artiest die de rol van Jezus speelde, een lied van Nick & Simon:

Dus pak maar m’n hand
stel niet teveel vragen
je kunt niet als enige de wereld dragen
pak nou maar m’n hand
laat mij de weg wijzen.

Tweede kans

Het verhaal van Jezus’ levenseinde werd tijdens The Passion verteld door de Nederlandse cabaratier Jörgen Raymann. Mensen die in hun persoonlijk leven niets met Jezus hebben, krijgen een plaats in de lijdensgeschiedenis – wat overigens bij de uitvoering van de Matthaüs Passion ook geldt. Het verschil is niettemin dat dit laatste een cultureel evenement is en The Passion een missionaire spits heeft. Nergens in het Woord van God lezen we dat de apostelen ongelovigen inzetten voor de verbreiding van het evangelie. Dat lijkt me een punt waarover het gesprek gevoerd mag worden.

Hoe schadelijk dit kan zijn, blijkt uit de optredens van deze artiesten op andere dagen. Daags voor The Passion beweert Raymann in het Nederlands Dagblad ‘dat geen enkele religie de waarheid in pacht heeft’. ‘Ik vind het fijn om te denken dat Jezus voor onze zonden is gestorven, of het nou klopt of niet. Het geeft me het gevoel dat we altijd een tweede kans kunnen krijgen, dat uiteindelijk alles goed komt.’

Slachtofferrol

Erger maakte René van Kooten het. Twee dagen nadat hij de rol van Jezus speelde, figureerde hij in de tv-show van Paul de Leeuw, die op zaterdagavond meer dan een miljoen kijkers van zinnige dingen afhield. Na de vraag hoe het was ‘in het koude Den Haag de slachtofferrol van Jezus te spelen’, volgen slechts godslasterlijke passages.

Moeten we als kerken en organisaties die het paasverhaal voor het seculiere voetlicht willen brengen, niet de moed hebben tot de conclusie te komen dat artiesten die geen innerlijke betrokkenheid hebben op de Bijbel, afbreuk doen aan de intentie? En zal wat doorgaat als het paasverhaal dan niet het op de evangeliën gebaseerde tekst moeten zijn in plaats van liedjes van Stef Bos, van Nick & Simon, van de band Clouseau enzovoorts?

Dwaas en zwak

Dan blijft dé vraag staan: die naar onze omgang met het lijden van de Heiland der wereld. In de laatste twaalf uur van Zijn leven kwam de inhoud van de drinkbeker van de toorn van God naar Jezus toe. Hij besefte het: ‘Nu is mijn ziel in beroering en wat zal Ik zeggen? Vader, verlos Mij uit dit uur!’ Niettemin gaat Jezus de weg tot het einde. Dan past geen eigentijds spektakel.

Door ‘de dwaasheid van de verkondiging’ heen moet deze boodschap de wereld door. Lees 1 Korinthe 1 en 2 en denk na over wat in Gods ogen wijsheid is, over hoe het kruis van Christus zijn inhoud verliezen kan, over de dienst van de Paulus die in zwakheid is. Dan loop ik vast met ‘waanzinnige liedjes van Nederlandse artiesten’, die The Passion mede kleuren.

Vergeving

Levende getuigen van de opstanding van Christus, die heeft een paasloos Nederland nodig, die onvoorwaardelijk beschikbaar zijn om de ander te dienen. Mensen die de ander vergeven, omdat hen veel vergeven is – zullen zij het verschil niet maken?

P.J. Vergunst