Sleutelwoord ‘damp’ in Prediker cruciaal

Het is een groot voorrecht dat wij in Nederland de Bijbel in onze taal beschikbaar hebben. Toch zijn er bij het lezen van een bijbelvertaling hindernissen te overwinnen, schrijft dr. M.J. Paul.

De eerste barrière is de grote kloof in tijd en cultuur. Wij westerlingen moeten moeite doen om de oosterse manieren van spreken in een geheel andere samenleving te begrijpen.

Ten tweede is er een vertaalprobleem. Geen enkele vertaling van de Bijbel doet volledig recht aan de grondtaal. Dat geldt vooral het Hebreeuws, omdat niet alle woorden en taalconstructies duidelijk zijn, en omdat er soms diverse vertaalkeuzes zijn. Bovendien hebben de woorden in de grondtalen eigen betekenisnuances die verloren kunnen gaan in de vertaling.

Ten derde is de inhoud van de Bijbel soms moeilijk te begrijpen. Goddelijke openbaring in mensenwoorden gaat ons verstand te boven en de schrijfstijl is voor ons lang niet altijd toegankelijk.

In die situatie is het wenselijk dat de inhoud toegelicht wordt. Het werk van de Heilige Geest is nodig om ons duistere verstand te verlichten en de woorden toe te passen in ons leven. Daarbij schakelt de Geest gewoonlijk mensen in, zoals ook gebeurde toen de evangelist Filippus een kamerheer uit Ethiopië uitleg gaf over Jesaja 53 (Hand.8:26-40).

Om deze reden juich ik het toe dat een toelichting op de Herziene Statenvertaling ter beschikking komt.

Om iets te laten zien van de moeilijkheden bij de vertaling van de Bijbel en van de betekenis van een toelichting heb ik het boek Prediker gekozen. De verschillende interpretaties van dit boek hangen voor een groot deel af van de uitleg van het sleutelwoord dat in de Statenvertaling met ‘ijdelheid’ is weergeven en in de Herziene Statenvertaling met ‘vluchtigheid’. Het Hebreeuwse woord is hèbèl

en de basisbetekenis is zoveel als ‘adem’ of ‘damp’. Na de inleidende woorden over Prediker, ‘de zoon van David, koning in Jeruzalem’, gebruikt de schrijver vijf keer het sleutelwoord. Uitgaande van de basisbetekenis staat er: ‘Damp der dampen, zegt Prediker, damp der dampen, alles is damp.’ Daarna komt een uitgebreid betoog in twaalf hoofdstukken om de betekenis van deze raadselachtige uitspraak duidelijk te maken. Dat betoog sluit af in 12:8 met: ‘Damp der dampen, zegt de Prediker, alles is damp.’ Daarna volgt nog een slotwoord over het belang God te dienen.

Lees het complete artikel in ‘De Waarheidsvriend’ van 7 november 2014.