Radicale vluchtelingen

Belegerde steden, rondtrekkende legers en een economische crisis. Het brengt tienduizenden inwoners in de tweede helft van de zestiende eeuw in beweging, analyseert Peter Gorter.

Onder deze vluchtelingen, die vrij van vervolging en armoede willen zijn, bevinden zich veel gereformeerden. Met gereformeerden doel ik niet op de huidige gereformeerden, maar op de gereformeerden in de zestiende eeuw.

Vluchtelingenstromen

In deze eeuw raakt de West-Europese kerk (na eeuwenlang een eenheid te zijn geweest) door interne escalerende conflicten verdeeld in een protestants en een katholiek kamp. Het protestantse kamp versplintert verder in verschillende stromingen. In de Lage Landen kent men dan grofweg vier protestantse stromingen: lutheranen, gereformeerden, dopersen en spiritualisten.

Vanaf de jaren vijftig van de zestiende eeuw trekken de eerste gereformeerden naar het buitenland. Vrijheid van godsdienst is in de Lage Landen niet toegestaan en ook slechte economische omstandigheden zorgen ervoor dat veel gereformeerden de koffers pakken. Een tweede stroom vluchtelingen komt op gang na de komst van generaal Alva, die orde op zaken moet stellen in het gebied. Een derde, en laatste, vluchtelingenstroom wordt in de jaren tachtig veroorzaakt door de verovering van Zuid-Nederlandse steden door generaal Alexander Farnese.

Onderzoeksgroep

Als tweedejaars assistent in opleiding (aio) werk ik bij de Vrije Universiteit in Amsterdam in een onderzoeksgroep onder leiding van prof. dr. Mirjam van Veen en dr. Jesse Spohnholz. Deze groep onderzoekt de ervaringen van gereformeerde vluchtelingen in het Duitse Rijnland en de impact die de vluchtelingen hadden op de vorming van de Nederlandse Republiek en de Gereformeerde Kerk. Er verschijnt naast verschillende publicaties, een app. Deze app brengt de gebruiker door middel van een fietsroute langs de voormalige vluchtelingengemeenten. Via tekst, beeld en muziek komt deze belangrijke periode in onze geschiedenis tot leven.

Het onderzoek naar vluchtelingen in het Rijnland kan op twee onderzoeksgebieden een belangrijke bijdrage leveren. Allereerst is er weinig onderzoek gedaan naar de vluchtelingen in het Duitse Rijnland. Ten tweede zijn veel vluchtelingen die naar het Duitse Rijnland vluchtten, bij terugkeer naar de Lage Landen, invloedrijk geweest in de vorming van de nieuwe republiek en de Gereformeerde Kerk.

Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van 1 juli 2016. (We hebben momenteel een mooi aanbod voor nieuwe abonnees.)