Muziek
In 2021 promoveerde Veronica van Amerongen aan de Universiteit Utrecht op een onderzoek naar vrouwelijke muziekmecenassen in de Republiek der Nederlanden. Even ter verduidelijking: muziekmecenassen zijn beschermers/beschermsters of wel weldoeners/weldoensters speciaal voor muziekbeoefening en alles wat daarmee samenhangt.
De dissertatie van mevrouw Van Amerongen is inmiddels in een meer verhalende vorm verschenen en draagt de titel Vrouwelijke muziekmecenassen in de Republiek der Nederlanden. Het is een prachtig en interessant, waardevol boek geworden, waarin ook veel aandacht wordt besteed aan orgels die in die tijd door veelal adellijke dames, maar ook door echtparen, aan kerken werden geschonken. Een aantal jaren geleden verscheen hierover al eens een uitgebreide studie, Muziek in de Republiek. De nu uitgegeven dissertatie sluit daar in feite uitstekend bij aan, doordat een niet onbelangrijk facet hier breder wordt uitgediept.
Zo blijkt dat de invloed van vrouwen op het muziekleven in de Republiek der Nederlanden (1579-1795) veel groter is geweest dan tot nu toe altijd is aangenomen. Vrouwen speelden namelijk een substantiële rol in het ondersteunen van musici door middel van geldelijke bijdragen of bescherming. Dr. Veronica van Amerongen heeft dit ontdekt door grondig onderzoek te doen naar onder andere opgedragen partituren, intekenlijsten bij muziekwerken en betaling van orgels en klokkenspelen. Het is opmerkelijk dat vrouwen optraden als mecenassen, want ze waren in die tijd officieel niet handelingsbekwaam en dus voor financiële uitgaven afhankelijk van hun echtgenoten dan wel familieleden.
Het mecenaat was vooral verbonden aan de stadhouderlijke hoven, rijke vrouwen en de adel. Met name de uit het buitenland afkomstige stadhoudersvrouwen hebben een belangrijk aandeel gehad in het stimuleren van een vorstelijk muziekleven. ‘Winterkoningin’ Elizabeth Stuart (1595-1667) en de muzikale stadhoudersvrouw Anna van Hannover (1709-1759) zetten wat dit betreft de toon. Overigens waren het niet alleen adellijke personen die bijvoorbeeld een orgel aan de kerk schonken. Het is een bijzondere uitgave geworden waarin veel wetenswaardigheden worden vermeld en waaruit blijkt dat mevrouw Van Amerongen haar onderzoek nauwgezet en uitputtend heeft verricht.
Toch wil ik nog wel een aanvulling geven op haar lijst van orgels die door adellijke families aan diverse kerken werden geschonken. Douairière Anna Habina Lewe, wonende op de borg Verhildersum in Leens (Groningen), gaf bijvoorbeeld in 1733 opdracht aan de vermaarde orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz voor de Hervormde Sint-Petruskerk van Leens een orgel met 26 stemmen te bouwen. Dit orgel staat nog steeds in Leens en geniet wereldfaam, mede vanwege de vele hoogstaande concerten die hier worden gegeven. Ook heden ten dage zijn er nog wel ‘muziekmecenassen’, zo weet ik uit ervaring. Het boek is tegelijk een belangrijke uitgave voor de orgelgeschiedschrijving van ons land. Het boek is fraai uitgegeven door Amsterdam University Press en rijk geïllustreerd. Het kost € 34,99.