Last van de Verlichting

Net als de kerk van de Middeleeuwen en de Reformatie draagt de liberale theologie schuld aan de Holocaust, schrijft dr. A.A.A. Prosman.

Als kerk mogen we niet uit het oog verliezen dat ons beeld van de kerk in de Middeleeuwen voor een belangrijk deel bepaald is door de Verlichting. Descartes, Voltaire, Kant en andere denkers van de Verlichting zagen hun eigen tijd als de doorbraak van een geheel nieuwe periode in de geschiedenis. De rede kreeg het voor het zeggen en was leidraad voor het hele leven, ook in zaken van het geloof. Alles wat met geloof en kerk te maken had werd als ‘middeleeuws’ bestempeld. Hoe donkerder de Middeleeuwen konden worden afgeschilderd hoe beter het was.

Theologen hebben zich door deze beeldvorming op sleeptouw laten nemen, meer dan nodig en gerechtvaardigd was. Te vaak zien ze de Verlichting als een ijkpunt, dat bepalend is voor kerk en samenleving, voor bijbelonderzoek en voor de visie op de geschiedenis. Daardoor is er weinig of helemaal geen oog voor het feit dat de Holocaust pas mogelijk geworden is in onze moderne tijd.