Naar records, naar het verleggen van grenzen, kan een mens voortdurend op zoek zijn. Er is zelfs een ‘Guiness Book of Records’ dat jaarlijks al die prestaties vastlegt. Deze zomer lijken records de mensheid vooral te overkomen, records die heel ingrijpend zijn.
De zomerperiode is altijd een kwetsbare tijd, een gevaarlijke periode. In de loop van het jaar zijn ongelukken op het werk of dodelijke crashes in het verkeer niet minder ingrijpend, maar in een tijd van vakantie ervaar je het contrast zo sterk: een recreatieve bergbeklimmer die door een losschietend rotsblok geraakt wordt, twee zwagers die een ongeluk met een kano niet overleven, de watervloed die een vader en zoon meesleurt – altijd weer het immense leed dat schuilgaat achter de kleine of iets grotere berichtjes in de krant. De vakantieperiode is daarmee ook een ernstige tijd, een tijd om het aangezicht van de Heere te zoeken.
Europa
Naast het lijden in veel persoonlijke levens was er deze zomer het zware zuchten van de schepping. Ik kende tijdens mijn vakantie nauwelijks een dag dat een bericht hierover me niet stilzette, waarbij een gevoel van machteloosheid dreigde terrein te winnen. Zoals de oorlog in Oekraïne zich in ons werelddeel afspeelt, zo komen de hoge temperaturen nu in diverse delen van Europa voor. Voor alle duidelijkheid: een oorlog in Soedan of Jemen is niet minder erg en droogte in de Sahel-landen van West-Afrika mag nooit een ver-van-mijn-bed-verhaal worden.
Dat zuchten van de schepping kwam behalve in de kracht van water dat in Slovenië zomaar een hele camping wegspoelde, het meest naar voren in de hoge temperaturen, beter: in een intense hittegolf. Met 48 graden – niet eerder gemeten in ons werelddeel – was het woord hittegolf op z’n plaats, toen warme dagen in Italië, Spanje, Portugal, Frankrijk, Polen en Duitsland aan de orde waren. We spreken dan niet alleen over hoe je als mens deze temperaturen een periode doorstaat, maar moeten tegelijk nadenken over de gevolgen voor de voedselproductie, voor onze gezondheid, voor het omgaan met water. Al enkele zomers is hier sprake van.
Nederland
De regio rond de Middellandse Zee – waar de opwarming sneller gaat dan het wereldwijde gemiddelde – staat niet op zichzelf. De Wereld Meteorologische Organisatie meldde dat heel de aarde niet eerder zo warm was als in de eerste dagen van juli. Ons land doet in deze ontwikkeling helemaal mee, omdat door de opwarming van de landen rond de Middellandse Zee de warmste dagen in Nederland extra warm worden. Niet eerder kenden we zo’n warme (en droge) junimaand als dit jaar.
Een van de gevolgen, constateerde het Centraal Bureau voor de Statistiek, was de ‘oversterfte’ onder 65-plussers en inwoners van verpleeghuizen en zorginstellingen voor gehandicapten. Altijd zijn kwetsbare groepen als eerste de dupe van zware omstandigheden. Over 2022 heeft Europa hierover al cijfers beschikbaar: als gevolg van de hitte overleden 60.000 mensen, met name in het zuiden van ons werelddeel. De verwachting is dat dit jaar het cijfer hoger zal zijn.
Gemiddelden en extremen
Duidelijk is dat door de opwarming van de aarde het niet alleen over oplopende gemiddelden gaat, maar ook over extremen, over pieken die het leven van mensen steeds weer zwaar maken. Die pieken raken niet alleen ons werelddeel: in juli gold het evenzeer het zuidwesten van de Verenigde Staten en China, waar zelfs een nieuw record van 52,2 graden gevestigd werd.
•••
Aan het oog van ons onttrokken warmt wereldwijd ook het water op. In het oosten van Spanje ging het deze zomer in de zee om 28 graden, hoge temperaturen die vissen meer energie kosten om te overleven of zich voort te planten. Bij ons betekent warmte in de Waddenzee minder voedsel voor de vogels.
De oververhitting van het water treft vooral de oceanen. Alarmerend is wat er op dit terrein aan cijfers bekend wordt. De oceanen zijn het die negentig procent van de hitte absorberen die het klimaatsysteem opbouwt, terwijl dertig procent van de CO2 in het water opgeslokt wordt. Wetenschappers zien een kantelpunt in het in stand blijven van ons ecosysteem naderen.
Crisis
Hoe lang moet deze opsomming doorgaan? Het lijkt of deze zomer elke grote organisatie met een alarmerend rapport komt. De één vraagt aandacht voor de voedselvoorziening wereldwijd, de ander constateert dat opwarming meer tropische ziekten tot gevolg zal hebben, een derde focust op de gevolgen van veranderende handelsstromen en een vierde ziet watertekorten ontstaan. Rode draad in dit alles is de constatering dat we onze kinderen en kleinkinderen een negatieve erfenis nalaten.
Wat doet de waarneming dat de schepping in een grote crisis verkeert met ons? Het is toch al te simpel dat we alleen maar besluiten in plaats van naar Frankrijk naar Denemarken of Zweden op vakantie te gaan. De crisis in de schepping roept ons op tot inkeer en bezinning. Sowieso is dat nodig, omdat immense vluchtelingenstromen het gevolg kunnen worden, maar vooral ook omdat de schepping van God is – en wij daarom de roeping hebben aan Zijn aarde recht te doen.
Gedrag en houding
Ooit leek water, ook in Nederland, een grote bedreiging, een vijand waartegen we ons moesten weren. Nu kijken we vooral naar hitte en vuur. Wat staat ons te wachten, hoe blijft de aarde als geheel leefbaar? Ik kijk dan naar ons gedrag en naar onze houding, die overigens samenhangen.
Ons gedrag doet ertoe, mijn gedrag als enkeling. Uiteraard besef je dat jij op grote ondernemingen geen invloed hebt, terwijl je weet dat slechts honderd bedrijven sinds 1988 verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van zeventig procent van de broeikasgassen, de Chinese kolenindustrie als meeste. Echter, door in dit opzicht toch te doen wat je kunt, geef je een signaal af, laat je zien dat de schepping je wat waard is. In kleine dingen zit dat, die zorg voor het milieu.
Ons gedrag is tegelijk bepalend, nu er in november verkiezingen gehouden worden voor de Tweede Kamer. Meer dan ooit mogen we politieke partijen bevragen op hun zorg voor de aarde, hun ecologische paragraaf.
Loflied op de schepping
In onze houding zal geen vorm van krampachtig activisme te vinden moeten zijn. Wij redden de aarde niet, al hebben we haar te bewaren en te bouwen. Beter dan moedeloosheid of machteloosheid is het besef dat de aarde van God is, van de Schepper van al wat leeft. Heeft Psalm 104 aan betekenis ingeboet, het loflied op de schepping, de onderstreping ervan dat Gods glorie in de schepping zichtbaar is? ‘Hij doet het gras groeien voor de dieren, het gewas ten dienste van de mens. Hij brengt voedsel uit de aarde voort (…), brood dat het hart van de sterveling versterkt.’ Ja, ‘U hebt alles met wijsheid gemaakt, de aarde is vol van uw rijkdommen.’ God kan ons eten in overvloed geven én Hij kan Zijn aangezicht verbergen, leert deze psalm ons.
Dat neemt niet weg dat de schepping de gevolgen van de (onze!) zonde ondervindt, dat ze bevrijd moet worden van de slavernij van het verderf. Het zijn deze woorden uit Romeinen 8:21 die meer dan actueel zijn. Het lijden van Christus zien we vandaag niet alleen in het leven van vervolgde broeders en zusters, maar evenzeer in de schepping die zucht en brandt. Als de gemeente van Christus reikhalzend verlangend uitziet naar haar verlossing, dan denkt ze niet alleen aan haar eigen bestaan voor God, maar dan is de schepping hierbij inbegrepen.
Van de Heere
Troostrijk is de gedachte in tijden van grote crises dat ‘van de Heere immers de aarde is en haar volheid’ (1 Kor.10:26). Als crises ons moeten brengen tot het goede leven, ons moeten aansporen tot matigheid, dan wordt ons handelen gedragen door het geloof dat Hij Koning van heel de aarde is, dat Christus niet los kan komen van Zijn schepping, dat Hij de kosmos verzoenen zal. Die geloofshouding wordt zichtbaar in ons gedrag.
Hoe belangrijk de wetenschap ook is, de gelovige beseft dat maakbaarheid met behulp van de techniek niet aan de orde is. Tegelijk hebben we leerzame onderzoeken nodig, die ons bij de les houden, ons met de neus op de feiten drukken. Dan zien we dat de grote hoeveelheid plastic in de oceanen de biodiversiteit aantast én dat hiermee de veelkleurigheid van de schepping teloorgaat, een veelkleurigheid die Gods lof bezingt. Ds. J.A.W. Verhoeven wijst er in zijn boekje Hoop en heiliging op dat Gods verbond met Noach de dierenwereld insluit, dat God Zichzelf verbindt met de toekomst van Zijn schepping: ‘Ik zal voor hen een verbond sluiten op die dag met de dieren van het veld, met de vogels in de lucht en de kruipende dieren op de aarde.’ (Hos.2:17a)
Kleine dingen
Nooit in de geschiedenis hebben mensen met visie zich laten verlammen door de complexiteit van de vragen. Om die reden haalde men in de Tweede Wereldoorlog het Joodse gezegde aan: ‘Wie één mensenleven redt, redt heel de wereld.’ Kleine dingen hebben grote betekenis, kleine dingen die voortkomen uit ons verlangen.
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 52,50). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!