Hermeneutiek: spelregels om de Schrift te duiden

Hermeneutiek is een moeilijk woord. Het is de studie die zich bezighoudt met de spelregels om een tekst te verklaren. Hoe kom je de betekenis ervan op het spoor en hoe interpreteer je (oude) teksten? Dr. Wilschut licht toe.

Hermeneutiek hangt samen met het Griekse woord ‘hermeneuein’. Daar zit de naam ‘Hermes’ in. Hermes was de bode en uitlegger van de wil van de Griekse goden. Bij hermeneutiek gaat het om de vraag: Hoe maak je de vertaalslag tussen tekst en lezer? Wat is de aangewezen methode om tot een correcte uitleg te komen, op welke manier doe je recht aan de bedoeling van de auteur?

Over hermeneutiek is een heleboel te vertellen. Ook over bijbelse hermeneutiek, de spelregels voor de uitleg van de heilige Schrift. Dit artikel wil laten zien op welke manier in de grote Reformatie in de zestiende eeuw, hermeneutische regels werden geformuleerd. Al werden ze toen nog niet zo genoemd.

Luther

Luther ontdekte door schriftstudie in de grondtekst (!) het ‘door genade alleen’ en ‘door het geloof alleen’. Op deze manier kwam hij uit bij ‘de Schrift alleen’. De heilige Schrift heeft geen kerkelijk leergezag nodig om verklaard te kunnen worden, daarvoor heeft die Schrift alles zelf in huis. Daarom heeft de Schrift beslissend gezag over kerk en traditie. De Schrift is helder en doorzichtig. Niet dat er geen moeilijke teksten in de Bijbel staan. Over woordbetekenissen en andere taalkundige kwesties kunnen er vragen zijn, over de boodschap van de Bijbel niet. Wie de Bijbel wil uitleggen, moet zich aan de Auteur van de Schrift onderwerpen. De boodschap van de Schrift ligt in haar woorden zelf besloten.

Vandaar dat de letterlijke betekenis voorrang heeft. De Schrift legt zichzelf uit. Lees het Oude Testament in het licht van het Nieuwe Testament. Wil je een gedeelte niet letterlijk maar zinnebeeldig opvatten, dan moet daarvoor in een ander gedeelte van de Schrift een sterke aanwijzing zijn. Overigens betekent deze helderheid van de Schrift niet, dat er geen verlichting door de Heilige Geest nodig zou zijn. Het verstandelijk begrijpen van een bijbeltekst is niet genoeg. We hebben – zoals de Emmaüsgangers – Christus nodig om onze ogen te openen.

Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 11 mei 2017.