Gastvrijheid wordt geleerd door oefening in de navolging van Christus

Als wij, christenen in Nederland, ons bezinnen op de vluchtelingen die Europa binnenkomen, wat is dan de positie van waaruit ‘wij’ over ‘hen’ nadenken? Zien we onszelf als burgers van een natiestaat, vraagt dr. H. Paul.

Petrus heeft het in zijn brief over ‘bijwoners en vreemdelingen’. Misschien kunnen wij als gelovigen in Nederland of Europa wel net zo min in de wij-vorm spreken als vluchtelingen uit Syrië.

De redactie van De Waarheidsvriend stelde mij de vraag nog specifieker: zou de kerk in Europa juist nu moeten luisteren naar theologen als Stanley Hauerwas, die op het vreemdelingschap van de kerk het volle licht laten vallen? En zo ja, wat zou de kerk van zulke theologen dan concreet kunnen leren als het gaat om zorg en aandacht voor vluchtelingen uit het Midden-Oosten?

Bivakkeren

Mijn zoektocht naar een antwoord begint bij Hauerwas’ bekendste boek: Resident Aliens(1989). De titel zinspeelt op een juridische categorie in het Amerikaanse vreemdelingenrecht. Een resident alien of ‘ingezeten vreemdeling’ is een buitenlander zonder Amerikaans burgerrecht, maar met een tijdelijke verblijfsstatus. Precies zo is het met christenen gesteld, meent Hauerwas. Ze wonen in de Verenigde Staten of in Nederland, maar zonder daar helemaal thuis te zijn. Ze mogen er bivakkeren, maar zonder zich met het land te kunnen identificeren. Hun ware burgerschap is immers in de hemelen (Fil.3:20).

Afstand

Hauerwas beklemtoont dit vreemdelingschap, omdat de kerk in de VS volgens hem te veel is gaan lijken op de samenleving waarvan zij deel uitmaakt. Als kerken een Amerikaanse vlag naast de kansel hangen, Onafhankelijkheidsdag vieren en bidden voor militair succes van Amerikaanse troepen in het Midden-Oosten, dan brengen zij misschien goede Amerikanen voort, maar niet per se goede christenen. Iets dergelijks geldt voor kerken, binnen en buiten de VS, die onvoldoende afstand weten te houden tot het kapitalisme. Hoe christelijk, vraagt Hauerwas, is een kerk die het Evangelie uitdraagt alsof het een product is en die zijn leden behandelt als consumenten die ten koste van alles tevreden moeten worden gesteld?

Voorbeeld

Van de weeromstuit vertelt Hauerwas graag over kerken die ‘anders’ zijn – anders in de zin dat ze het Evangelie in zijn vreemdheid verkondigen én belichamen. Een van zijn favoriete voorbeelden is Le-Chambon-sur-Lignon, een Frans dorpje dat na de Tweede Wereldoorlog bekend werd vanwege het grote aantal vluchtelingen (vooral Joodse vluchtelingen) dat daar de Holocaust had overleefd. Waarom zetten die dorpelingen hun leven op het spel voor onbekende Midden-Europeanen? Omdat zij in de protestantse dorpskerk hadden geleerd wat het betekent Jezus na te volgen. Ze vonden dat hulp bieden ‘normaal’ was, omdat ‘normaal’ niet de rust in het dorp was of hun eigen veiligheid, maar de navolging van Christus.

Lees de volledige tekst van het artikel in De Waarheidsvriend van 26 februari 2016.