Echte theologie uit Amsterdam

Nieuwe theologische boeken zijn zeldzaam. Dr. J. Muis is er in geslaagd om met ‘Onze Vader. Christelijk spreken over God’ een echt theologisch werk te schrijven, stelt dr. A. Kunz.

Dr. Muis kiest niet voor een bijbelwetenschappelijke, een historisch-filosofische of een sociologische insteek, zoals veel publicaties die voor theologie doorgaan. Na de Christelijke dogmatiek van dr. G. van den Brink en dr. C. van der Kooi komt er hiermee opnieuw uit Amsterdam een echt theologisch werk. De schrijver, hoogleraar systematische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit, bewijst daarmee vakgenoten een dienst. Het boek helpt echter ook (jonge) christenen om het geloof in God voor vandaag te doordenken.

Gelovig spreken

De vraag die Muis in zijn boek wil beantwoorden is: hoe kunnen mensen vandaag spreken over God? Voor het antwoord kiest hij een veelzeggende invalshoek. Hij gebruikt het Onze Vader als leidraad om onder woorden te brengen Wie God is.

De gedachte hierachter is dat spreken óver God volgt op het spreken tót Hem, in gebed. En spreken tot God vindt zijn grond in het spreken ván God, in het door Hem aangesproken zijn. Het vertrekpunt ligt voor Muis niet in de religieuze ervaring, en evenmin in een wijsgerige argumentatie of Gods bestaan al dan niet aannemelijk is. Hij kiest voor een spreken over God vanuit de omgang met God, in het gebed, als antwoord op Gods openbaring.

Daarmee staat hij in een lange traditie die teruggaat op de middeleeuwse theoloog Anselmus van Canterbury (1033-1109): het geloof zoekt naar begrip. Het gaat, met andere woorden, niet om een verstandelijk betoog over God, maar om gelovig spreken over God Die Zichzelf aan mensen bekendmaakt. Gelovig spreken sluit een rationele argumentatie echter niet uit, maar in.

Filosofisch

Beide aspecten zijn kenmerkend voor het betoog in Onze Vader: het geloof in God, de Vader van Jezus Christus, vormt het uitgangspunt voor het denken. Gods bestaan staat geen moment ter discussie. Tegelijk blijkt uit het hele boek dat in God geloven vandaag niet vanzelfsprekend is. Gelovigen leven in een seculiere cultuur: in werk- en vriendenkring komen ze andersdenkenden tegen. En de gure wind van Godsontkenning blijft niet zomaar buiten de deur van het eigen hart. Dat maakt het zoeken naar begrip urgent, voor de doordenking en de verantwoording van het christelijk geloof vandaag.

Hierbij gebruikt Muis een nauwkeurige filosofische argumentatie. We zien er iets in terug van de theologiebeoefening van de Utrechtse school, die in de laatste decennia van de vorige eeuw bloeide. Uitgangspunt van de Utrechters was destijds: bijbels verantwoord over God spreken, met behulp van filosofische begrippen en analyses.

Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van 16 februari 2017.