Apostolicum als hulpmiddel

Als we, meestal in de middag- of avonddienst, als gemeente ons geloof belijden, gebruiken we daarvoor in het algemeen de apostolische geloofsbelijdenis. Dr. J. van Eck over de kortste en bondigste van de drie oude geloofsbelijdenissen.

In zijn oorspronkelijke vorm, als geloofsbelijdenis van de christelijke gemeente in Rome, is het Apostolicum inderdaad de oudste van de drie. In die vorm stamt zij uit de derde eeuw na Christus. Maar in de loop van de eeuwen zijn er steeds dingen aan veranderd en eraan toegevoegd. Voor zover we kunnen nagaan heeft de apostolische geloofsbelijdenis pas rond 800 zijn definitieve vorm gekregen. De meest opvallende toevoegingen zijn de belijdenis van Christus’ ‘nederdaling ter helle’ en de omschrijving van de kerk als ‘gemeenschap der heiligen’.

Het verhaal was dat de apostolische geloofsbelijdenis rechtstreeks op de apostelen terugging. Ze zouden haar hebben opgesteld voor ze de wereld introkken, als samenvatting van het geloof dat zij zouden gaan verkondigen. Elke apostel zou een artikel aan de belijdenis hebben bijgedragen. Vandaar dat ze ook de Twaalf artikelen worden genoemd. Dit verhaal moet als een vrome legende worden beschouwd, die het gezag van de belijdenis moest verhogen.
Toch is de gedachte de belijdenis op de apostelen teruggaat niet helemaal uit de lucht gegrepen. Al in de tijd van het Nieuwe Testament waren er samenvattende geloofsformules in omloop. Bekend is het begin van 1 Korinthe 15, waar Paulus het evangelie samenvat zoals hij het ontvangen en aan de Korinthiërs doorgegeven had, namelijk ‘dat Christus gestorven is voor onze zonden, naar de Schriften, en dat Hij is begraven, en dat Hij is opgewekt op de derde dag, volgens de Schriften’ enzovoort. Ook in Romeinen 8 vinden we formules die aan een geloofsbelijdenis doen denken: Christus is het, ‘Die gestorven is, ja, wat meer is, Die ook opgewekt is, Die ook aan de rechterhand van God is, Die ook voor ons bidt’.
In deze en dergelijke formules kregen de eerste christenen het geloof overgedragen. Ook de dag dat Christus de wereld zou oordelen maakte deel van het Evangelie uit (Rom.2:16), en ook het geloof dat God de wereld heeft geschapen (Rom.1:16,17,18ev.). Het verschil met de latere geloofsbelijdenissen is dat de formules nog niet woordelijk vastlagen