Afscheid nemen van het leven

Afscheid nemen van het leven, van elkaar, kan dat wel? Dit lijkt een onmogelijke opgave, want het gaat over het meest verdrietige in dit leven. Toch is het goed om hierover na te denken, schrijft specialist ouderengeneeskunde Marleen Hout.

Er zijn geen sluitende antwoorden of voorschriften te geven, maar ik probeer aan de hand van theorie en praktijk een aantal handvatten te bieden.
Het nadenken over afscheid nemen, het vormgeven ervan, begint meestal pas als er een duidelijke aanleiding is: ziekte, een slechte diagnose, ouder worden en voelen dat het einde nadert, opname in een verpleeghuis.

Elk mens neemt afscheid op zijn eigen manier (zie kader). Om met elkaar te praten over afscheid nemen is het belangrijk om te beseffen dat er verschillen zijn tussen mensen, ook tussen echtgenoten. Dat is belangrijk om te weten als je hen begeleidt, maar ook als je zelf degene bent die in het afscheidsproces betrokken is.
Het afscheid nemen wil ik benaderen op twee manieren. Aan de ene kant op verschillende terreinen: namelijk medisch (lichamelijk), psychisch, sociaal en geestelijk. Aan de andere kant vanuit verschillende perspectieven. Bij elk terrein geldt immers dat het om afscheid gaat vanuit de stervende of ernstig zieke en om het afscheid dat de naasten moeten nemen van de stervende, afscheid naar twee kanten dus.

Bij wie ouder wordt of hoort dat er een ongeneeslijke ziekte is, komen er veel vragen over hoe het zal gaan. Het wordt dan allereerst belangrijk dat je accepteert dat het echt zo is. Als er geen acceptatie is, komt het afscheid nemen niet op gang.
Op lichamelijk gebied is het goed om een gesprek te voeren met de arts om te weten te komen wat er allemaal in het ziekteproces kan gaan gebeuren. Word ik benauwd, blijf ik bij kennis, ga ik langzaam achteruit of ga ik heel plotseling overlijden? Zo zijn er nog veel meer vragen. De antwoorden zijn belangrijk voor de patiënt zelf, maar ook voor de familie.