column

Advent

Het ritueel was altijd hetzelfde. Een net geklede heer met wilde haardos wandelde de collegezaal binnen, legde zijn a5-mapje met aantekeningen op het katheder en blies in de microfoon. Het college geschiedfilosofie van professor Ankersmit was begonnen.

Nog geen uur later was het jasje uit en de das af. De woeste haardos en de priemende vinger gaven de professor de gestalte van een profeet, maar dan van de Verlichting. ‘Wat de geboorte van Jezus is voor een christen, is de Franse Revolutie voor de verlichte mens.’

De Franse Revolutie maakte het mogelijk veel idealen van de Verlichting om te zetten in daden. Geen God en geen meester werd de praktijk van het Europese denken.
De vergelijking tussen het kerstfeest en de Franse Revolutie inspireert me bij het voorbereiden van lessen over de vroege Verlichting voor mijn tweedeklassers. Eén van mijn lessen geef ik de titel ‘De advent van het moderne heidendom’ mee. Langzaam ging het licht van het verstand op in een donkere wereld van geloof en bijgeloof. We verkennen de twijfel van Descartes en Voltaires aanklacht tegen God na de aardbeving en tsunami in Lissabon. We zien hoe Spinoza het geloof in een persoonlijke God achter zich liet en de hele schepping goddelijk verklaarde.

De hersens kraken flink. Dit is stevige kost op dinsdagmiddag het laatste uur. Ik wacht bewust met de lijn doortrekken tot leerlingen er zelf over beginnen. Ook reformatorische kinderen zijn erg bang dat elk vak ‘godsdienst twee’ of catechisatie wordt. Maar ze doen mee. Het gaat ergens over. Dit raakt aan hun bestaan. Er blijken buiten mensen te lopen die de twijfel van Descartes en de aanklacht van Voltaire in hun hart meedragen. En op preekstoelen blijken predikanten te staan die wel heel dicht in de buurt van Spinoza komen. Dan komen de vragen naar de aard van de mens en het bestaan van God vanzelf en is doorverwijzen naar het echte advent niet meer dan logisch.

Zo wil christelijk onderwijs zijn. Van niveau, existentieel, in gesprek met de cultuur en met de blik op de komst van Christus. Totdat Hij komt.

Arjan Baarssen