blog

Is ‘over Jezus spreken’ vrijblijvend of richtinggevend?

Onrust over de EO

Organisaties waarbij de christelijke identiteit het bestaansrecht vormt, zijn daarin bijzonder kwetsbaar, omdat personeelsleden die identiteit als eerste dragen. Een enkel incident kan een instelling waar de Bijbel gezag heeft, in zwaar weer brengen. Nu ligt de Evangelische Omroep onder het vergrootglas.

Het was in de eerste week van september een steen in de vijver, de benoeming van de voormalige algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap tot programmamaker van de Evangelische Omroep (EO).

Wie het kerkelijke nieuws volgt, denkt bij de naam van Tom Mikkers aan zijn stelling dat ‘kerken die homo’s discrimineren en daarmee het beleid van de overheid doorkruisen, de fiscale ANBI-status ontnomen zou moeten worden’. Het is de vraag hoe iemand die zich zo wil opstellen naar orthodoxe kerken en christenen, op geloofwaardige wijze onder de paraplu van de EO zijn brood verdienen kan.

‘Geloof begint bij jou’

Bij de naam van Mikkers denken we ook aan de slogans waarmee hij de Remonstrantse Broederschap op de kaart wilde zetten, zoals ‘Mijn God trouwt ook homo’s’. Wie weet waar de remonstranten in Nederland voor staan – ‘Remonstranten, geloof begint bij jou’ – voelt aan dat er in de benoeming van Mikkers veel op het spel staat. Wie bezwaar aantekent, focust niet op de persoon, maar op het gedachtegoed dat hij inbrengt en uitdraagt.

Deze zomer nog – een laatste voorbeeld – zei Mikkers ‘er zich aan te ergeren dat kinderen krijgen op deze toch al overvolle wereld nog steeds als het ultieme doel wordt beschouwd’. ‘Kinderloze mensen helpen de wereld,’ kopte Het Parool na deze uitspraak.

Denken en levensstijl

Even schokkend als de benoeming zelf ervoeren velen de verdediging van deze benoeming door EO-directeur Arjan Lock. De christelijke media tekenden woorden uit zijn mond op als ‘Remonstrantse homo welkom bij EO, met alles wat hij is’, woorden die het gevaar lopen dat de focus op de seksuele geaardheid van Mikkers valt en het niet zijn denken en zijn levensstijl zijn die gespiegeld worden aan de missie van de omroep.

Een vervelende kwestie kan tegelijk een kans zijn, een mogelijkheid om helder te communiceren waar de EO voor wil blijven staan. Dat gebeurde niet, omdat Lock in zijn reactie op het niveau van de communicatie bleef. Zowel aan het adres van de baptistenpredikanten als tegen ‘bekende EO-leden’ die een Open brief schreven, zei hij dat geen van de ondertekenaars hem benaderd heeft: ‘Dat doet pijn. Dit doe je niet als je het beste voorhebt met de EO.’

IKON

Daarna erkende Lock dat in zijn eigen communicatie dingen misgegaan waren, omdat ‘Mikkers niet direct bij de EO in dienst gekomen is, maar bij het productiehuis dat programma’s voor ons maakt.’ Feit is namelijk dat de EO 2,5 jaar geleden de IKON ingelijfd heeft, opdat het geluid van de kerken via de omroep klinken blijft.

***

Het slechtste wat gedaan kan worden in de situatie waarin de EO gekomen is, is discussie over de communicatie. Wie daar energie in steekt, leidt anderen af van het grote belang dat op het spel staat ten aanzien van de verkondiging van het Evangelie via de media. Dát is de opdracht van de EO – en het blijft een legitieme vraag hoe de programma’s en het personeelsbeleid zich hiertoe verhouden.

Kijkcijfers

Die vraag moet de EO-directie toelaten: ‘Gaat het de EO nog altijd om de unieke verlossing door het offer van Christus?’ Die vraag moet echt binnenkomen. Meer dan ooit staat dit belijden haaks op het denken in de samenleving, in de politiek, ook bij degenen die het beleid van de publieke omroep bepalen. Om voldoende hoge kijkcijfers te houden zodat de EO niet alleen in de randen van de nacht mag uitzenden én om tegelijk de betekenis van Pasen te benoemen – het lijkt steeds meer een onmogelijke opgave.

In die last heeft de meelevende achterban de omroep vanouds gesteund, waarbij er zeker oog is voor de keiharde regels in medialand, waardoor de omroep zich moet schikken naar de wensen van een zendercoördinator. Maar zonder achterban die de EO-leiding scherp houdt, kan ze onmogelijk functioneren.

Wereldwijde kerk

We beseffen dat het uniek is dat via de publieke omroep het Evangelie kan klinken. Juist daarom noemt het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond de benoeming van Mikkers in een brief aan de raad van toezicht van de EO ‘ongelooflijk, pijnlijk en verdrietig’. Waar er mogelijkheden zijn én die niet goed ingevuld worden, staan we schuldig.

Op dezelfde krantenpagina als waarop ik las over de EO-discussie, stond vorige week een bericht waarin de Britse organisatie ‘Christian Solidarity Worldwide’ meldt dat christenen in Noord-Korea ‘op de gruwelijkste manieren ter dood gebracht worden’. ‘Gelovigen worden gedwongen om hun geloof in het geheim te belijden.’ In dit Aziatische land kost het spreken over God je het leven, staat marteling je te wachten. Is dit niet het grootste appèl dat de wereldwijde kerk op onze verantwoordelijkheid doet in het omgaan met onze mogelijkheden het Woord uit te dragen?

Droom

Bij zijn aantreden als EO-directeur werd Arjan Lock gevraagd naar zijn droom voor de EO. Hij antwoordde erop dat het zijn droom is ‘dat wij iedere keer weer in staat zijn om binnen de context van de tijd het Evangelie van Jezus Christus handen en voeten te geven. Dat is echt mijn droom. En daarbij moet je steeds andere vormen bedenken.’ Ja! Als deze prachtige droom maar geen paraplu wordt waaronder iedereen kruipt die iets met religie heeft.

Dezer dagen las ik uit de mond van Lock de woorden dat het bij de EO ‘over Jezus zal blijven gaan’. Is dat richtinggevend of toch vrijblijvend? Voor de apostel der liefde is het niet genoeg. In zijn evangelie schrijft Johannes dat ‘elke geest die niet belijdt dat Jezus Christus in het vlees gekomen is, niet uit God is.’ De dogmatiek doet dus ook mee.

Johannes schrijft verder: ‘En wie Zijn geboden in acht neemt, blijft in Hem en Hij in hem.’ De ethiek, doet dus ook mee, ons denken over en handelen uit naastenliefde, onze omgang met de rustdag, onze visie op huwelijk en seksualiteit, onze geldbesteding en ons kijkgedrag. Missionair zijn staat niet los van de wet van God.

Heilige Geest

De komst van de Evangelische Omroep in het Nederlandse bestel is geen succesverhaal. Althans, dat merkte Andries Knevel bij het veertigjarig bestaan in 2009 in een vraaggesprek met het Nederlands Dagblad op. De voormalige directeur constateerde dat zijn omroep buiten de kerk weinig bereikt heeft. Positiever was Knevel over de ‘binnenkerkelijke positieve effecten’, namelijk dat kerkgrenzen vervaagd zijn, mensen aan het shoppen geraakt zijn en het missionaire bewustzijn toenam.

De waarneming van Knevel is voor omroep en kerk een oefening in bescheidenheid. Wij maken niet zo veel klaar, wij winnen de wereld niet voor Christus, wij houden de kerk niet in stand. Daartoe is echter de Heilige Geest uitgestort, een Geest die Zich bedroefd terugtrekt als dwaling en verdeeldheid maken dat er geen eenparig buigen is onder de heerschappij van Christus.

Levende brief

Altijd weer bindt die Geest Zich aan het getuigenis over Christus als de Zoon van God, altijd weer bindt die Geest Zich aan de geboden van God. Wie een levende brief van Christus geworden is, weet dat Gods geboden geschreven zijn op de stenen tafels van ons hart. Dat is ruim en hoog, diep en breed. Dan begint het geloof nooit bij jou, maar belijd je met een eeuwenoude kerk en richt je je op de dag van Jezus Christus.

Was Paulus de dogmaticus van de eerste eeuw? De apostel was vooral missionair, omdat Christus’ liefde hem drong. Om die reden beijverde hij zich om de gemeente als een reine bruid aan Christus voor te stellen. Waar dat gebeurt, is de vormgeving in omroepland secundair én is de inhoud niet inwisselbaar.

Een incident kan een kans opleveren. Een kans om met elkaar in gesprek te gaan.

P.J. Vergunst