blog

Buitenlandse steun is voor faculteit in Aix-en-Provence onmisbaar

KERK IN FRANKRIJK

In Frankrijk, een van de meest geseculariseerde landen van Europa, staat een kleine theologische faculteit, al veertig jaar. Zonder steun uit Zwitserland, Canada, Amerika kan ze niet. En evenmin zonder steun uit Nederland.

De theologische faculteit van Aix-en-Provence is in kerkelijk Nederland bekend onder de aanduiding ‘Aix’. Wie het eerste deel van de naam van de stad uitspreekt, doelt niet op het leven in de Zuid-Franse stad maar denkt aan deze zelfstandige theologische opleiding, die sinds 2010 de naam ‘Jean Calvin’ draagt. Lang gebruikte ze het woord reformée om zich te positioneren, maar omdat in het Franse land reformée doet denken aan liberaal, zette dit woord Franse kerkleden op een verkeerd been.

Op bezoek

Altijd al wilde ik een kijkje op de faculteit nemen. Die kans diende zich levensgroot aan toen enige jaren terug onze camping niet verder dan een halfuurtje van Aix verwijderd bleek te liggen. Hoewel, ook na vele jaren huwelijk moet je toch even praten om je vrouw bij een temperatuur van ruim dertig graden duidelijk te maken dat een terrasje ook later kan en je deze theologische faculteit bezocht moet hebben.
Een rondleiding, daar kwam het niet van. Nog altijd ben ik verbaasd dat de deur open was, maar het gebouw van mensen verlaten. De koelkast bevatte veel fris water – dus vergeefs was onze tocht niet -, en van het exterieur maakte ik mooie foto’s. Sinds die middag ben ook ik in Aix geweest.

Belijdenis

Onafhankelijk van de kerken gaat de faculteit al veertig jaar haar weg. In haar denken en handelen is ze echter verre van onafhankelijk: het onderwijs wordt gegeven in overeenstemming met de apostolische geloofsbelijdenis, de geloofsbelijdenis van Nicea, de door Calvijn geschreven geloofsbelijdenis van La Rochelle en de verklaring van de Franse Evangelische Alliantie. ‘Aix’ is samen met het kleine ‘Institut Farel’ in Quebec de enige gereformeerde Franstalige universitaire opleiding ter wereld.

Zielig is de kerk in Frankrijk beslist niet, kwetsbaar is ze wel. De predikant van Anduze kijkt elke zomer weer op zes zondagavonden zijn ogen uit als vele honderden Nederlandse vakantiegasten samendrommen. De collecte voor de plaatselijke gemeente als vorm van christelijke handreiking, die hierdoor al veel jaren haar begroting sluitend kan krijgen, doet hem veel. Niet minder raakt het hem echter als er Nederlanders zijn die ’s morgens de Franstalige dienst bijwonen.

September

Om die reden besteedt De Waarheidsvriend deze week aandacht aan de kerk in Frankrijk, kort voor de jaarlijkse uittocht naar het land van wijn en stokbrood. Pas op 13 en 14 september hebben de feestelijke bijeenkomsten plaats waar de Heere gedankt wordt voor de zegen die ‘Aix’ in de afgelopen veertig jaar aan de Franstalige wereld gebracht heeft. De aandacht voor het leven van de Franse kerk voor de zomervakantie mag ons stimuleren om komende maand te zoeken naar concrete vormen van meeleven met de christelijke gemeente.
Soms toont de VVV-medewerker zich verrast als Hollanders niet komen voor een of ander festival, maar informeren naar een protestantse kerkdienst. Die inspanning loont jaarlijks de moeite en maakt dat de cijfers over de Franse kerk een gezicht krijgen. Wat doet het je immers als je 36 km moet rijden om een gemeente te bezoeken waar jouw gezin het aantal aanwezigen verdubbelt? Daar komt bij dat de verkondiging plaatsheeft op basis van een voorgelezen meditatie, aangevraagd bij een radiostation. Zo vervult de al oudere ouderling zijn taak. Wat we er ook van vinden, de lofzang op de Naam van de Heere wordt gaande gehouden.

Wonderlijke doorstart

Het ene jaar mag je een gemeenschap dienen doordat een van je kinderen achter de piano de samenzang begeleidt – voor hen een geschenk in deze dienst waarin Gods Naam verbonden wordt met het leven van een zuigeling. Hun gastvrijheid houdt ons tot halverwege de middag bij een Franse familie, taalbarrière of niet. Het andere jaar in een andere streek wisselt de voorganger elke drie Franse zinnen met twee Engelse af, om zo dat ene Hollandse gezin zijn boodschap niet te onthouden. Als dank zingen we hen Psalm 121 toe, waarvan we de Geneefse melodie samen kennen.
Wie, gericht op een ontmoeting met de Franse kerk in de vakantietijd, invulling zoekt te geven aan meeleven met hen, wordt vrijwel elk jaar verrast. Alleen, je moet er wel oog voor hebben – en dat is een bijbelse opdracht. Paulus werd niet moe de gemeenten te informeren over de onderlinge situatie en hen te bemoedigen.
Een van onze predikanten kent dat verlangen ook. Ik lees het in wat hij me eerder dit jaar mailde na een tiendaagse vakantie: ‘Zondag was het 30 graden. In de bijzaal van de kerk in Anduze was de kerkdienst van de Eglise Reformée Evangélique (overigens in 2009 opgegaan in de UNEPREF: de Union Nationale des Églises Protestantes Réformées Évangéliques de France, PJV): de verzoening centraal, mooi! Een ouderling verzorgde de liturgie, een andere ouderling las een preek. Veel mensen. Verrassend. De piepkleine gemeente te Lezan, vlak bij Anduze, schrijft in het kerkblad dat zij een wonderlijke doorstart heeft gemaakte, op het gebed.’

Calvijn en Monod

In de ontmoeting met de kleine en kwetsbare Franse kerk ontdekken we de gave van de volharding bij hen die de gemeenten dragen. Tegelijk mogen we in dankbaarheid teruggeven van wat we in het verleden van haar ontvingen. Dan denken we uiteraard het meest aan Calvijn, geboren in Picardië. Dan denken we aan de vele gevluchte Hugenoten, waardoor rond 1700 6 procent van de Amsterdammers Frans was.

We kunnen ook denken aan Adolphe Monod, in de negentiende eeuw een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het Franse Réveil, wiens indrukwekkende geschrift Waarom ik in de gevestigde kerk blijf voor hervormd-gereformeerden nog altijd actueel is. In de verwarrende situatie van de kerk wilde Monod niet anders dan ‘te leunen op het positieve en beleden geloof van de kerk’. En als de synode daarvan geen werk maakt? ‘De kerk heeft de waarheden, in haar belijdenissen vervat, niet aangenomen omdat zij in de formulieren staan, maar ze staan in de formulieren, omdat de kerk ze aangenomen heeft.’

GZB

Is het ons verlangen dat de kerk in Frankrijk onderschrijft wat Monod ooit in een preek zei: ‘Voor ons, christenen, hangt de hele orthodoxie aan twee woorden: Christus en de genade! Maar dan wel Christus als de Verlosser, als de Geloofde, als de Ervarene, als die ene grote Zaligmaker en de genade als het levensbeginsel, de kracht van het heil, de macht van alle machten.’
Om dat Evangelie bekend te maken is ook de GZB actief in het land waar slechts 2 procent van de bevolking protestants is. Hoe kunnen we zendelingen uitzenden naar Mexico, Namibië of China (terecht!), terwijl er geen oog zou zijn voor de christenheid in Frankrijk? Daarom is de UNEPREF haar partner, het kleine evangelisch-gereformeerde kerkgenootschap met 3000 leden, daarom stimuleert Harriëtte Smit het jongerenwerk in en rond Bordeaux en daarom was ‘Zending in Frankrijk’ in 2012 het thema van de zendingsdag.

Paul Wells

Vanuit Nederland wordt – onder meer via de stichting Vrienden van Aix, waarvan ds. F. Hoek uit Alblasserdam voorzitter is – geprobeerd het gereformeerde karakter van de kerken in Frankrijk te versterken. In dat kader mogen we onze blijvende betrokkenheid bij de faculteit Jean Calvin blijven zien, ook als een generatie mensen wegvalt die hierbij in de jaren zeventig en tachtig nauw betrokken raakte. Voor Aix zelf geldt dit trouwens ook: twee jaar geleden ging prof. Paul Wells met emeritaat, onder meer door zijn artikelen in ons land het boegbeeld van Aix.
Het is een zegen dat er opvolgers zijn die in hetzelfde gereformeerde spoor onderwijs willen geven, ook als door de sterke groei van evangelische gemeenten 90 procent van de studenten uit die gemeenten afkomstig is. Ook zij leren vanuit gereformeerd perspectief denken.

Getuigen

Nog één keer Monod: ‘Sinds de Reformatie heeft God in Frankrijk van tijd tot tijd talrijke getuigen van de waarheid opgewekt. Zij hebben geleefd en zijn gestorven in een kerk waarin zij geboren waren, ondanks de ongerechtigheid die er overvloedig was zowel bij de leraars als bij het volk, tot het moment dat zij het paradijs zijn binnengetreden.’
Naar zulke getuigen verlangen we. Hun getuigenis willen we versterken.

P.J. Vergunst