blog

Eén Naam blijft over

600 jaar geloven in Nijkerk

‘Over Nijkerk moeten ze niks lelijks zeggen'. Dat zei ds. J.H. van Daalen ooit rond een ambtsjubileum. Wie de geschiedenis overziet, komt echter niet alleen goede dingen over de gemeente tegen.

Zes eeuwen heeft Nijkerk dit jaar stadsrechten. Wie Nijkerk en ook Hoevelaken en Nijkerkerveen doorloopt, ontmoet talloze monumenten die levend houden dat het evangelie hier van betekenis was. Gelukkig gaat het niet om erfgoed dat in verval geraakt is, maar laten deze monumenten zien dat het christelijk geloof voor velen van betekenis is. Levende monumenten, omdat er in het huis van God levende stenen ingevoegd zijn – dat is de essentie van een dankbaar omzien. Dankzij het fundament van het huis. Wat niet gebouwd is op Jezus Christus, dat houdt geen zes eeuwen stand (1 Kor.3:14), dat verwaait als stro wanneer de tijd in de eeuwigheid overgaat.

Hoogverheven Naam

Als monumenten niet meer doen dan nostalgie voeden, onze blik richten op gezegende perioden in de historie van Nijkerk, dan verbinden we verleden, heden en toekomst niet met elkaar. Herdenken is voor een christen echter meer dan terugzien. Het is vooral omhoog kijken, naar God, en met Hem de toekomst onder ogen zien, Zijn toekomst. Herdenken gebeurt in de kerk met het oog op het heden: ‘Roep in herinnering dat Zijn Naam hoogverheven is.’ (Jes.12:4b)

Om die Naam ging het in de zes eeuwen, waarin de kerk met het evangelie in Nijkerk diende – ondanks het feit dat op pagina 12 van deze bijlage de namen van enkele dienaars van het Woord voor het voetlicht komen. Omdat Jezus Zelf (Joh.17:6) als Zijn program verwoordde: ‘Ik heb Uw Naam geopenbaard aan de mensen die U Mij uit de wereld gegeven hebt.’ Het is een woord uit Johannes 17, het hogepriesterlijk gebed, waarin de Zoon van God bidt om de eenheid van de christenheid.

Samenwerking

De eenheid, die hebben de kerken in Nijkerk in deze eeuwen niet kunnen bewaren, een zin die een verdrietige werkelijkheid benoemt. Niettemin, het is een zegen als ze rond deze herdenking samen optrekken in de SKS, de Stichting Kerken in de Schijnwerper. Om zo aan te geven dat de naam van ‘mijn kerk’ van tijdelijke aard is, onderweg naar het Koninkrijk van gerechtigheid en vrede. Ontmoeten en verbinden, dat wil de stichting: de geschiedenis met het heden, de kerken met elkaar en met de inwoners van de stad. Daarom is er zaterdag 8 juni een kerkendag, waarin twintig kerken participeren, en is er op 28 september een symposium.

***

Als we vandaag de schijnwerper richten op Nijkerk, Hoevelaken en Nijkerkerveen, ontmoeten we klassieke hervormde gemeenten. Nijkerk is een van de honderden hervormde volkskerkgemeenten, waarin het werk vanuit gebondenheid van de gereformeerde belijdenis gedaan werd maar waarin tegelijk een brede rand bediend werd, plaatsen waar de mensen betrokken zijn bij de lokale gemeente. Of worden de situaties steeds zeldzamer dat de PvdA-wethouder en het SGP-gemeenteraadslid beiden naar de kerk op het dorp gaan, zij het dat het gemeenteraadslid ook ’s avonds aanwezig is?

In zes eeuwen kerk in Nijkerk zullen de avondmaalsdiensten hoogtepunten geweest zijn, wanneer kinderen van God het verbond met de Heere vernieuwen. Ze staan op uit hun banken en zitten in stille vrede bijeen om samen de kern van het christelijk geloof te belijden, ‘Hij voor mij.’ Het is het werk van God dat resteert als we omkijken over 600 jaar.

De Fontein

In kaart brengen kunnen we dat werk niet. Wie de kerkelijke gemeenten en hun identiteit wil leren kennen, moet er eigenlijk een halfjaar meeleven. Die optie vinken we af. Schrijven we dan alleen op basis van cijfers, van aantallen gemeenteleden, van informatie over groei en neergang? We zouden ermee aan het wezen van de gemeenten voorbij gaan.

De gegevens van de laatste jaren tonen in elk geval dat ook Nijkerk geen reden heeft de rug recht te houden, maar dat ze het hoofd moet buigen. Hervormd-gereformeerden bleken niet in staat elkaar vast te houden, waardoor op 14 mei 2000 de eerste kerkdienst van de buitengewone wijkgemeente plaatshad, nu wijkgemeente de Fontein. Ik blader in correspondentie uit die jaren, lees over het uiteengroeien van hen die binnen het kader van Schrift en belijdenis gemeente willen blijven en toch beseffen dat er wonden geslagen worden. Het treft me als ik een brief vind die met het oog op Nijkerk naar dé Naam verwijst: ‘Over Uw volk is immers Uw Naam uitgeroepen’ (Dan.9:19). In Hem alleen kunnen wonden helen. Want al denken velen vandaag dat ‘het weinig uitmaakt in welke gemeente je God dient’, de avondmaalsgemeenschap is wel gebroken.

2004

Ja, en toen kwam de afronding van het Samen op Weg-proces en ontstonden in Hoevelaken en Nijkerk hersteld hervormde gemeenten. De last om de Naam van God hoog te houden bleek voor de kerk te zwaar, en beide gemeenten maakten een scheuring mee. De tekst uit Psalm 127 waarmee ds. L.W. van der Sluijs in 2005 in Nijkerkerveen intrede deed, werd bewaarheid: ‘Zo de HEERE het huis niet bouwt, tevergeefs arbeiden de bouwlieden daaraan.’

***

Voor Israël was de last om een licht voor de heidenvolken te zijn ook te zwaar. Het volk kon de eeuwen door niet bij de geboden van haar Schepper blijven. De HEERE betoonde Zijn kracht aan het volk, zodat Zijn Naam bekendgemaakt zou worden op heel de aarde (Ex.9:16), maar moest concluderen dat het niet verder kwam dan ongehoorzaamheid en tegenspreken.

En is het met de kerk anders? Ontkomt zij aan verdeeldheid, aan dwaling, aan ambtsdragers die niet onvoorwaardelijk dienen? Zes eeuwen Nijkerk en Hoevelaken leren ons dat we evenals de Jood moeten leven van de belijdenis uit Romeinen 9: ‘Zo hangt het dan niet af van hem die wil, ook niet van hem die hardloopt, maar van God Die Zich ontfermt.’

Hoevelaken

In die ontferming is er ruimte voor een kerk in Nijkerk, Hoevelaken en Nijkerkerveen die zich richt op de toekomst, die het verlangen heeft de geboden van Christus te onderhouden en de gemeente bij Zijn wederkomst als een reine maagd aan Hem voor te stellen. Dat is geen sinecure, waarover we gemakkelijk mogen denken. Want ook deze gemeenten staan in de geestelijke strijd, tenzij ze als Laodicea tot lauwheid vervallen zijn.

Na zes eeuwen is echter de kandelaar van het Woord niet gedoofd – er zijn plaatsen op aarde waar de kerk géén zeshonderd jaar bestond. Zou in Hoevelaken de bemoedigende boodschap dat Christus de machten overwonnen heeft, de gemeente blijven samenbrengen rondom het kruis? Loyaliteit met de gemeente – gezegend met twee predikantsplaatsen – zal er alleen blijven als mensen zien wat de kerk op het dorp de eeuwen door in het Woord ontvangen heeft. De belofte dat ‘alle heidenvolken zullen komen en Uw Naam eren’ (Ps.86) reikt ook tot deze gemeente. Die Naam wordt geëerd als we de ander zien staan in de lichtkring rond de Gekruisigde.

Nijkerkerveen

In het veengebied tussen Hoevelaken en Nijkerk wordt in een van de schoollokalen in 1896 het Woord voor het eerst verkondigd. In 1912 wordt ds. J.A. van Voorthuizen de eerste in een rij van veertien predikanten die Nijkerkerveen dienen. Wie het boek 100 jaar hervormd in ’t Veen uit 2008 doorneemt, is onder de indruk van het bloeiende kerkelijke leven in de vorige eeuw. In 2013 is ze gaan behoren tot de kleine gemeenten in ons land die het woord aan Filadelfia zich eigen moeten maken: ‘U hebt weinig kracht en toch hebt u Mijn Woord in acht genomen, Mijn Naam niet verloochend.’ Het gaat niet om de grootte van de gemeente, wel om haar concentratie op de Naam, door Kohlbrugge ooit ‘een uitgestorte zalf genoemd, die Naam van de gezegende, eeuwige Bruidegom, die wij hartelijk liefhebben, die wij te hartelijker liefhebben als wij arme zondaars geworden zijn’.

Nijkerk

Voor Nijkerk is het een wonder dat de gemeente na wat er de afgelopen vijftien jaar gebeurd is, drie predikantsplaatsen behouden heeft. Het predikantenbord laat over de twintigste eeuw zien dat haar dienaars van het Woord honkvast zijn. Een verkeerd signaal gaat daar zeker niet van uit. Het is ook de eeuw dat de Joodse gemeenschap uit haar midden verdween (zie het artikel van Arie Kok op pag. 17), de nazaten van de Israëlieten die hoorden bij de Naam.

Zowel de opwekkingen uit de achttiende eeuw als de wonden uit haar recente geschiedenis zullen ambtsdragers en gemeente in Nijkerk doen beseffen dat maakbaarheid niet in een kerkelijk woordenboek staat. Dat weten we toch, na zes eeuwen? De gemeente heeft de mooiste kerktoren van Nederland – en het mooie ervan is ook dat de toren naar Boven wijst.

P.J. Vergunst