blog

Christus en de machten

De macht van de secularisatie in ons land maakt dat er nieuw licht valt op bijbelgedeelten die voorheen minder aandacht kregen. We zien dat Jezus ook naar de aarde kwam om de werken van de duivel te verbreken.

Een van de opvallendste boeken op het terrein van de theologie die in de twintigste eeuw verschenen zijn, is Christus en de machten uit 1953, geschreven door dr. H. Berkhof, toen rector van het seminarie. Het is een uitgave die altijd nog genoemd wordt als het in de kerk over de machten gaat. Toch heeft dit boek, voor zover ik kon terughalen, in de kring van de Gereformeerde Bond niet veel aandacht gehad. Kwam het doordat Berkhof een theoloog was die behoorde tot de zogenoemde middenorthodoxie? Doordat hij zijn studie opdroeg aan een religieuze socialist, dr. W. Banning, lid van de PvdA? Of moeten we gewoon zeggen dat we in die jaren in de kring van de Gereformeerde Bond niet toe waren aan bezinning op zo’n omvattend thema als ‘Christus en de machten’?

Dat laatste lijkt me heel reëel. Immers, niet alleen de Bijbel brengt ons thema’s op het spoor, ook de tijd waarin we leven doet onze ogen open gaan voor zaken die altijd al gestaan hebben in het Woord van God, maar waarvan we de relevantie voor ons later pas gaan zien. Zo ging het na de Tweede Wereldoorlog ten aanzien van Israël. Toen de Joden in 1948 terugkeerden naar Palestina, viel er nieuw licht op veel profetieën uit het Oude Testament, op hoofdstukken uit de Romeinenbrief. En zo maakt het dat de macht van de secularisatie, die zich in allerlei vormen onder ons uit, licht laat vallen op bijbelgedeelten die we voorheen minder lazen en overdachten.

Tweede doel

Vraag de catechisanten eens naar de betekenis van de komst van de Heere Jezus naar de aarde. Waarom verliet de Zoon van God de heerlijkheid bij Zijn Vader en werd Hij mens? Om de straf te dragen die wij verdiend hadden, om Zijn volk zalig te maken van hun zonden, belijden we. Het zijn de antwoorden die in het begin van de evangeliën klinken, zoals in Mattheüs 1:21: ‘en Maria zal een Zoon baren en u zult Hem de naam Jezus geven, want Hij zal Zijn volk zalig maken van hun zonden’.
Later in het Nieuwe Testament ontdekken we echter een tweede doel waartoe Hij gekomen is, bijvoorbeeld in 1 Johannes 3:8: ‘Hiertoe is de Zoon van God geopenbaard dat Hij de werken van de duivel verbreken zou.’
Niet alleen Johannes schrijft erover, ook Paulus, zoals in Kolossenzen 2. Als het over Golgotha gaat, zegt de apostel dat Jezus niet alleen het handschrift van de zonde uitgewist heeft, maar ook: ‘Hij heeft de overheden en de machten ontwapend, die openlijk te schande gemaakt en daardoor over hen getriomfeerd.’

Van de troon gestoten

Echter, wie zich verdiept in wat Gods Woord over de machten zegt, ontdekt dat het spreken over de overwinning op de machten niet alleen hoort bij Goede Vrijdag en Pasen, maar ook bij Kerst. Lees Lukas 1:51, de lofzang van Maria. Daarin profeteert zij niet alleen dat Zijn barmhartigheid van geslacht tot geslacht is, maar ook ‘dat Hij machtigen van de troon gestoten heeft’. In dezelfde lofzang lees ik ‘dat Hij het opgenomen heeft voor Israël, Zijn knecht’. Ja, Christus is ook Overwinnaar over de volkeren die Israël bedreigen.
Die twee sporen – vergeving en verlossing – zien we prachtig verwoord in Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus: ‘Dat ik met lichaam en ziel, beide in het leven en sterven niet van mijzelf ben, maar het eigendom van mijn getrouwe Zaligmaker, Jezus Christus, die met Zijn kostbaar bloed voor al mijn zonden volkomen betaald en mij uit alle heerschappij van de duivel verlost heeft…’

Andere culturen

Van christenen in andere culturen kunnen wij leren. Dat ervoer ik dit jaar opnieuw, toen ik in Nepal verbleef, een land waar nog maar een jaar of twintig het Evangelie openlijk gebracht mag worden. Daar leven miljoenen mensen in angst, omdat demonische machten er dominant aanwezig zijn. Dat is te verklaren, omdat hindoepriesters met hun mantra’s, hun godsdienstige spreuken, deze demonen openlijk aanroepen.
De christelijke kerk daar gaat de strijd aan met de demonen als ze mensen ontmoet die door een boze macht bezeten zijn. In de naam van Jezus, de Overwinnaar, wordt de demon bevolen een mens los te laten. Een derde van de Nepalezen die christen worden, komt tot geloof door het zien of horen van een wonder, ook wonderen van genezing.

Andere geesten

Het stelt ons in Nederland voor vragen. God doet wonderen en laat Zich zien als de Machtige in de confrontatie met demonen. Nepal is Nederland niet. Als je daar bent, lijkt het of je door het Nieuwe Testament loopt, waar de verkondiging van het Evangelie kracht bijgezet wordt doordat God wonderen doet. Prof.dr. J. van Bruggen, de nieuwtestamenticus, heeft geschreven dat hedendaagse christenen als gevolg van een wereldbeeld waarin de wetenschap de voornaamste plaats ingenomen lijkt te hebben, het zicht op wonderen kwijtgeraakt zijn, ook het zicht op de rol van de satan.

Niettemin, ook in ons land heeft de kerk te strijden tegen de machten, de geestelijke boosheden in de lucht. Ons land heeft eeuwen achter zich waarin het christelijk geloof het leven stempelde – maar die tijd is voorbij. Denken we dan niet aan Lukas 11, waar gesproken wordt over machten die sterker terugkeren dan ze ooit uitgedreven zijn? ‘Wanneer de onreine geest van de mens uitgegaan is, gaat hij door dorre plaatsen om rust te zoeken. Als hij terugkeert naar huis, neemt hij zeven andere geesten mee, die meer verdorven zijn dan hij.’

Machtiger wapen

Ik moet dan denken aan wat christenen die leven in verdrukking, christenen die vervolgd worden, tegen ons zeggen: ‘De duivel wil ons door marteling van Christus aftrekken. Maar de boze heeft nog een machtiger wapen, dat hij bij jullie inzet: de welvaart, het materialisme.’ Het brengt ons bij de vraag onder welke macht de kérk in Nederland leeft. Let op, ik zeg niet onder welke macht onze cultuur, onze samenleving zich gesteld heeft. We richten ons op de kerk.

P.J. Vergunst

Volgende week deel 2: wat betekent het dat Christus alle machten geschapen heeft?