Dominees in de roman
In ons land kennen wij een lange traditie van schrijvende en dichtende predikanten. Predikanten hebben echter niet alleen zelf geschreven, er is ook óver hen geschreven.
Predikanten hebben een belangrijke bijdrage aan de letterkunde geleverd. We kennen ze van de zeventiende-eeuwse Jacob Revius tot de twintigste-eeuwse Willem Barnard. Het fenomeen is bekend geworden door negentiende-eeuwse domineedichters als Beets en Ten Kate.
Predikanten hebben echter niet alleen zelf geschreven, maar hun leven en persoon vormen ook een literair motief. In zijn boeiende artikel ‘De dominees van Theodor Fontane’ in het Reformatorisch Dagblad van 27 maart 1998 merkt Hans Ester op dat dit motief al te vinden is in de roman The Vicar of Wakefield (1776) van de Engelse schrijver Oliver Goldsmith.
Het predikantsleven in deze roman is aanvankelijk zeker geen rozengeur en maneschijn. Door te eindigen met een happy end heeft dit boek, zo schrijft Hans Ester, echter veel bijgedragen aan de stereotiepe literaire voorstelling van de predikantswoning en de pastorietuin van de plattelandsdominee als idylle.
Naast een traditie van schrijvende predikanten vinden we dus het predikantsleven als een literair thema. Ik sta stil bij een drietal romans uit respectievelijk de negentiende, twintigste en eenentwintigste eeuw, met de vraag hoe hieraan is vormgegeven. We beginnen met De Stechlin (1898) van de Duitse schrijver Theodor Fontane (1819-1898), vervolgen daarna onze literaire reis aan de overkant van de Atlantische Oceaan met De pastorie van Maybury (1951)van de Amerikaanse schrijfster Mildred Lee en besluiten met Gilead (2005) van de eveneens Amerikaanse schrijfster Marylinn Robinson.
De Stechlin is een roman waarin vooral aan de hand van gesprekken een boeiend beeld wordt gegeven van de laat negentiende-eeuwse Duitse samenleving. Die bevindt zich dan in een overgang van de oude standenmaatschappij naar de moderne democratie. Dominee Lorenzen is een van de vele sympathieke en bezielde karakters die dit boek bevolken en het lezen ervan tot een genoegen maakt.
Lees de volledige tekst in De Waarheidsvriend van 2 oktober 2015.