Ver van onze beleving en toch zo invloedrijk in ons dagelijkse bestaan, dat is Europa. De grootte van het Europees Parlement en haar werkwijze maken politiek vanuit Brussel en Straatsburg ondoorzichtig, ook voor christenen die betrokken burgers willen zijn. Toch gaan we volgende week donderdag, 6 juni, opnieuw naar de stembus.
Een laag dieper peilen, niet inzoomen op het nieuws van vandaag of op belangen voor groepen burgers, dat wil je als christen. Zonder diep in te kunnen gaan op de cultuurgeschiedenis van Europa stellen we de vraag naar levensbeschouwelijke lijnen, naar de bron van denken en handelen in het beleid van de overheid. Kunnen we in Nederland of Europa Psalm 75 nazeggen: ‘Het land en al zijn inwoners smolten weg, maar ik heb zijn pilaren vastgezet.’ Die roeping draagt een volksvertegenwoordiger.
Progressieve agenda
Ik herinner me dat in de jaren tachtig van de vorige eeuw Nederland tot een aangrijpende abortuswetgeving kwam en dat christenen van (diverse rooms-katholieke landen in) Europa een weerhoudende opstelling verwachtten. Die tijd is voorbij, zien we op de momenten dat abortus op de agenda van het Europees Parlement staat.
Twee maanden geleden gebeurde dit naar aanleiding van het besluit om abortus in de Franse Grondwet op te nemen. Achttien Europarlementariërs stelden toen dat abortus een mensenrecht is, dat in Europa tot een grondrecht moet worden. Drie jaar geleden was het de Kroaat Pedrag Matic die in een discussie over de seksuele rechten van vrouwen ervoor pleitte om in elk van de 27 lidstaten abortus te legaliseren. De ‘democratische waarden waar Europa voor wil staan’, botsen op dit terrein met beleid in Malta, Hongarije, Polen, landen die te horen krijgen dat hun ‘abortuszorg’ (let op de woordkeus) niet veilig is. En in de Volkskrant werd de Italiaanse premier Giorgia Meloni getypeerd als ‘pleitbezorger van het ouderwetse huwelijk’.
Tegen deze achtergrond is het begrijpelijk dat de SGP zich zowel keert tegen het uitrollen van een progressieve agenda op ethisch gebied, als tegen het overdragen van bevoegdheden van nationale lidstaten. Over euthanasie, draagmoederschap, abortus gaat Den Haag en niet Brussel.
Europa als teken van nood
Wie bovenstaande overdenkt, krijgt wellicht de bekend geworden zin uit de meditatie van dr. O. Noordmans in gedachten, woorden van net na de Tweede Wereldoorlog: ‘Wie een naam zoekt voor de nood der wereld, kan er thans één vinden: Europa.’ Begrijpen we deze ernstige woorden, gezegd over een werelddeel dat vrijheid kent en overwegend welvaart?
Ongetwijfeld zal Noordmans gedacht hebben aan de Eerste Wereldoorlog, de vier jaren die het failliet betekenden van optimisme in onze cultuur, de jaren die getekend werden door de zinloosheid van een loopgravenoorlog tussen Fransen en Duitsers als volken van het christelijke Avondland (het Westen), een burgeroorlog op het Europese continent. Een oordeel zien we over Europa gaan. Ons werelddeel is diepgaand gestempeld door het christelijk geloof, het geloof dat de centrale kracht was van volken in hun politieke, maatschappelijke en culturele gestalte, wat zich vertaalde in waarden en normen.
Afscheid van de christelijke traditie, het geldt zowel in ons werelddeel als in de Verenigde Staten op vele terreinen. Het bracht de hervormde kerkelijke hoogleraar dr. H.W. de Knijff (overleden in 2019) tot de constatering dat Europa zijn ziel kwijt is, vervallen is tot materialisme.
Waardigheid voor elk mens
In de realiteit van vandaag is voor een christenpoliticus de hoop daarom gevestigd op de God van Israël. Nog een keer Psalm 75, die belijdt ‘Uw Naam is nabij.’ De kerk verkondigt dat en volksvertegenwoordigers die leven bij Zijn Woord, brengen Zijn geboden ter sprake, behalve tot eer van Hem ook tot heling van mensen, met het oog op waardigheid voor elk schepsel. Dat hier een botsing van beginselen aan de orde is, is helder. Terwijl een meerderheid de Europese Unie (EU) uitbreiden wil tot een progressieve, seculiere superstaat, pleit een minderheid voor de erkenning van christelijke waarden.
Waarden als vrijheid, gelijkheid en solidariteit – noties die je op zich onderschrijven kunt – worden door de Europese meerderheid op een liberale manier ingevuld. Een voorbeeld? Begin vorig jaar kwam aan het licht dat de EU alleen handelsverdragen met Afrikaanse landen wil sluiten als zij hun wetgeving aanpassen, met name ten aanzien van abortus en de rechten van minderheden, onder wie homo’s en transgenders. Afrikaanse leiders reageerden getergd en spraken over ‘neokolonialisme’.
Veiligheid
Een ander thema is de zelfstandige positie van Europa, dat zich op het speelveld bevindt tussen Amerika, China en Rusland. Met name het CDA focust op een Europa dat op eigen benen staat, dat geopolitiek volwassen is. Veel aandacht voor veiligheid betekent dit. Het is een belangrijk signaal, als we zien dat de commandant van de strijdkrachten in ons land, Martin Wijnen, enkele maanden geleden bij zijn afscheid zei dat we niet moeten denken ‘dat veiligheid bij ons gegarandeerd is, omdat we 1500 km van de Russische grens liggen’. Afschrikking is de enige taal die de Russen verstaan, zei hij.
In dit kader streeft de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, al enige jaren naar wat ‘strategische autonomie’ genoemd wordt. Immers, de band met Europa gaat Donald Trump minder aan het hart dan andere presidenten, zodat een eventueel nieuw aantreden van hem gevolgen zal hebben. Die versterking van het continent maakt dat diverse landen in Oost-Europa iets meer zicht lijken te krijgen op het lidmaatschap van de EU, om de buffer naar Rusland te vergroten. Denk aan Oekraïne, Moldavië en Georgië. Tevens wordt de Europese wapenindustrie versterkt.
Kiezen voor eigenbelang?
Op grond van welke thema’s bepaal je welke partij jouw stem krijgt? Wie kan het meeste overzien, nu de wereld complex geworden is? Hoe wegen we de standpunten rond migratie, vluchtelingen en asiel, rond boeren en voedsel, rond klimaat en natuur, of rond het vrij rondlopen van wolven in onze regio? Hoe voorkomen we dat egoïsme altijd weer de kop opsteekt en we kiezen voor eigenbelang? Met acht miljard wereldburgers, van wie er velen naar Europa willen komen, heeft welvaart geen vaste koers, kan versobering in het leven nodig zijn.
Daar komt godsdienstvrijheid als belangrijk thema bij. De lijsttrekker van de ChristenUnie, Anja Haga, noemt inzet voor geloofsvrijheid als eerste van haar speerpunten, een thema waarop zeker coalities met anderen te sluiten zijn. Het is de SGP die hierin medestander is en die tegelijk pleit voor meer steun aan Israël én voor beter toezicht op de subsidies die er vanuit Europa naar de Palestijnse gebieden gaan.
Lijstverbinding voorbij
Wat deze beide partijen betreft, 38 jaar vormden zij (en hun voorgangers) één lijst bij de Europese verkiezingen. In de zomer van 2022 maakte de CU bekend deze lijstverbinding te willen beëindigen. Ieder moet nu zelf een zetel binnenhalen. Op thema’s als klimaat en migratie zijn de meningen uiteengelopen, zodat voor de CU bij één gezamenlijke lijst de geloofwaardigheid naar de kiezer op het spel staat. De SGP wilde wel samen verder, omdat ‘de kracht van het christelijke geluid de doorslag geven moet’.
Voor beide partijen zal het erom spannen of de ene zetel behouden blijft, al kan het uitmaken dat het aantal zetels in het parlement van 705 naar 720 gaat en er twee van die vijftien extra voor Nederland zijn. We komen op 31 zetels. De onzekere CU- en SGP-zetel maakt dat beide partijen oproepen tot gebed, komende zondag, opdat het christelijke geluid in Brussel en Straatsburg gehoord blijft worden, opdat zij hun bijdrage mogen leveren aan een samenleving die barmhartig en rechtvaardig is, conform de geboden van God. Ik denk hierbij ook aan het bijzonder onderwijs, omdat er Europarlementariërs zijn die uit de verdragen van de EU het bijzonder onderwijs schrappen willen. Hoe ingrijpend is dat, niets minder dan het zagen van de tak van de boom waarop je zit.
Toerusting
Die voorbede én aandacht voor toerusting in de christelijke gemeente is sowieso nodig vanwege het verminderde zicht in ons land op de betekenis van christelijke politiek. In november scoorden CDA, SGP en CU samen elf zetels in de Tweede Kamer, waardoor hoogleraar Politieke filosofie Govert Buijs opmerkte: ‘Woensdag 22 november 2023, de dag waarop de Nederlandse verzuiling eindigde’.
Dwars tegen de tijdgeest in, tegen het denken wellicht van een jongere generatie, blijven we het belang van politiek bij een open Bijbel onderstrepen. De geboden van God waaieren immers uit over een breed terrein van ons leven. Dan zijn de beschermwaardigheid van beginnend en eindigend leven, de veiligheid van een vervolgde christen of de menswaardigheid van een door oorlog getroffen vluchteling grote thema’s, thema’s die ons maken tot betrokken burgers. Dat geldt ook van onze roeping om de aarde te bewaren en te bebouwen, en het bestaansrecht van Israël als volk en staat
Toen in november de christelijke politiek in ons land tot elf kamerzetels implodeerde, zei ds. W.A. Zondag uit Dordt, predikant van de Gereformeerde Gemeenten, in dagblad Trouw: ‘Wat ik mijn catechisanten heb meegegeven, is dat die kleine partijen – ja, ook het CDA hoort daar nu bij – de waakvlammetjes van onze maatschappij zijn.’ Een mooi beeld is dat, waakvlam zijn, vlam die altijd brandt en die licht verspreidt. Tegelijk is die vlam een teken van hoop, omdat we belijden en vast geloven dat God regeert en heel de wereld in Zijn hand is.
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 53). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!